Xã Phú Lâm, huyện Tiên Du - Quy hoạch - Bản đồ - Tổng quan

Phú Lâm là một xã của huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Thông tin tổng quan:
Vùng:	Đồng bằng sông Hồng
Diện tích:	12,16 km²
Dân số:	~ 17.000 người (2017)
Mật độ:	1.398 người/km² (2017)
Dân tộc:	Kinh
Mã hành chính:	9322.0

Lịch sử hình thành xã Phú Lâm

Theo bản dịch sách “Đồng Khánh địa dư chí” của GS Ngô Đức Thọ và các cộng sự ở Viện Hán Nôm thì trong thời phong kiến, lãnh thổ Phú Lâm hiện nay thuộc tổng Mân Xá, huyện Yên Phong, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc. Năm 1822, vua Minh Mạng đổi trấn Kinh Bắc thành trấn Bắc Ninh. Năm 1831, nhà vua thực hiện cải cách hành chính trên cả nước: bãi bỏ cấp trấn, thành lập tỉnh Bắc Ninh. Đến thời Đồng Khánh (giai đoạn 1885 – 1889) vẫn được duy trì như trước; tổng Mân Xá, huyện Yên Phong lúc đó có 13 xã, thôn trực thuộc: trong đó 5 làng hiện nay của Phú Lâm chính là 5 xã thống hạt của tổng Mân Xá xưa.

Theo một số ghi chép khác thì khoảng đầu thập niên 1900, tổng Mân Xá nhập thêm Đông Mai, Yên Từ (Tam Sơn) và Ngô Khê của Trâm Khê làm 2 tổng mới là tổng Phong Quang và tổng Ân Phú (bao gồm xã Phú Lâm và Tương Giang hiện nay).

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, các đơn vị hành chính cấp tổng và cấp phủ bị chính quyền cách mạng xóa bỏ, cấp xã được mở rộng hơn, nhỏ hơn cấp tổng trước đây nhưng bao gồm một số làng, xóm và có sự thay đổi.

Năm 1952, xã Phú Lâm được thành lập với 5 thôn trực thuộc như hiện nay là Ân Phú, Giới Tế, Đông Phù, Vĩnh Phục và Tam Tảo. Phú Lâm lúc đó là một xã trực thuộc huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

Ngày 14 tháng 03 năm 1963, Hội đồng Chính phủ ra Quyết định số 25/QĐ về việc sáp nhập hai huyện Tiên Du và Từ Sơn để thành lập huyện Tiên Sơn, đồng thời hai xã Đông Thọ và Văn Môn được chuyển sang huyện Yên Phong, hai xã Tương Giang và Phú Lâm của huyện Yên Phong được chuyển về huyện Tiên Sơn.

Ngày 09 tháng 08 năm 1999, Chính phủ ban hành Nghị định số 68/1999/NĐ-CP về việc chia tách hai huyện Tiên Sơn, Gia Lương thì Phú Lâm được tách về huyện Tiên Du.

Từ đó đến nay, xã Phú Lâm vẫn giữ nguyên địa giới hành chính và trực thuộc huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

Địa giới hành chính

Xã nằm ở cực bắc huyện Tiên Du và giáp ranh với 3 đơn vị hành chính cấp huyện khác của tỉnh là thành phố Bắc Ninh, thị xã Từ Sơn và huyện Yên Phong. Cụ thể:

Phía bắc giáp xã Long Châu, huyện Yên Phong
Phía đông bắc giáp xã Đông Phong, huyện Yên Phong
Phía đông giáp phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh
Phía đông nam giáp thị trấn Lim
Phía nam giáp thị trấn Lim và xã Nội Duệ
Phía tây nam giáp xã Tương Giang, thị xã Từ Sơn
Phía tây giáp xã Tam Sơn, thị xã Từ Sơn
Phía tây bắc giáp xã Trung Nghĩa, huyện Yên Phong

Bản đồ vị trí và địa giới hành chính Xã Phú Lâm, huyện Tiên Du — Bản đồ vị trí xã Phú Lâm, huyện Tiên Du

Phân chia hành chính xã Phú Lâm

Phú Lâm hiện nay có 5 làng (thôn) bao gồm: làng Ân Phú, làng Giới Tế, làng Đông Phù, làng Vĩnh Phục, làng Tam Tảo.

Ân Phú

Thôn Ân Phú là thôn ở cực Bắc của xã, tại đây người dân vẫn lưu truyền chuyện về ngài Minh Nhược, con thứ 16 của vua Hùng, về đây hướng dẫn nhân dân dựng làng, dựng xóm, sinh cơ lập nghiệp.

Giới Tế

Thôn Giới Tế còn có tên là làng Rừng Mành, hiện nay vẫn còn dấu tích bụi tre ngà do Thánh Gióng đánh giặc Ân rơi xuống.[cần dẫn nguồn]

Thôn Giới Tế hiện nay có 3 xóm là xóm Đông, xóm Tây và xóm Giữa.

Đông Phù

Thôn Đông Phù có tên là Trại Trù, sau là Trại Phù do giúp Cao Lỗ đánh Triệu Đà.

Thôn Đông Phù hiện nay có 5 xóm là xóm Đông Thịnh, xóm Trong Làng, xóm Ngõ Dọc, xóm Trại Dọc và xóm Trại Cốc.

Vĩnh Phục

Thôn Vĩnh Phục xưa có tên Phúc Trang Trại, có Mộc Lang sức học tinh thông, võ nghệ tài giỏi, theo Hai Bà Trưng đánh quân Đông Hán (Hậu Hán).

Tam Tảo

Cổng làng Tam Tảo được trang trí banderole (băng rôn) vào dịp Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018

Thôn Tam Tảo có tên gọi là trang Tam Tảo từ thời Hùng Vương. Tam Tảo trước đây còn có tên làng Rừng, vì nơi đây ngập nước, lau sậy, cây cối mọc um tùm, đi lại trong mùa nước lớn hầu hết bằng thuyền, bởi thế dân gian có câu “Gạo Hồi Quan, thuyền nan Tam Tảo”.

Thôn Tam Tảo có 8 xóm: xóm Hạ Giang, xóm Ấp Vang, xóm Đầu Làng, xóm Gốc Thị, xóm Cầu Mới, xóm Đầu Đình, xóm Giếng Chùa, xóm Miễu. Đứng đầu mỗi xóm có một người giữ vai trò là Trưởng xóm do nhân dân các xóm trực tiếp bầu nên. Ngoài ra, trong cuộc sống giao tiếp hàng ngày ở Tam Tảo còn một khái niệm khác là xóm Lớn, thực chất đây không phải là một đơn vị hành chính của thôn và cũng chưa từng có người nào giữ vai trò là Trưởng xóm Lớn mà là do vị trí của 4 xóm Đầu Làng, xóm Gốc Thị, xóm Cầu Mới, xóm Đầu Đình nằm cạnh nhau nên ranh giới không tách biệt rõ ràng như 4 xóm còn lại nên được gọi chung là xóm Lớn để phân biệt với bốn xóm còn lại của thôn.

Thôn có một hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp là Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp và Điện năng Tam Tảo. Dựa trên sự chia xóm của thôn Tam Tảo, Ban Quản trị của Hợp tác xã đã chia các hộ gia đình thành 10 đội sản xuất cụ thể như sau:

Đội

Tên xóm

Ghi chú

Xóm Hạ Giang

Trưởng xóm thường được chọn ra từ một trong hai người làm Đội trưởng Đội sản xuất

Xóm Ấp Vang

Xóm Đầu Làng

Trong giao tiếp hàng ngày tại địa phương thường gọi chung khu vực của 4 xóm này là: xóm Lớn, đồng trong, trong làng hay đơn giản là làng.

Xóm Gốc Thị

Xóm Cầu Mới

Xóm Đầu Đình

Xóm Giếng Chùa

Xóm Miễu

Trưởng xóm thường được chọn ra từ một trong hai người làm Đội trưởng Đội sản xuất

Do xóm Hạ Giang được người dân làng Tam Tảo lập lên từ hơn 200 năm nay nên khi nhân dân trên làng làm đình mới (năm 1815) đã rỡ đình cũ chuyển xuống xóm Hạ Giang để nhân dân xóm Hạ Giang thờ vọng Thành hoàng làng Đức Phụ Quốc vương; Minh Phúc Hoàng Thái hậu; hai anh em Đào Đạt, Đào Minh tướng quân, do vậy nhân dân xóm Hạ Giang đã lấy ngày 10 tháng 09 âm lịch làm Hội lệ của xóm Hạ Giang thuộc thôn Tam Tảo.

Kết chạ Phong Tảo – Xuân Dục

Làng Tam Tảo có tục kết nghĩa với làng Xuân Dục, xã Yên Thường, tổng Yên Thường, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc (nay thuộc xã Yên Thường, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội). Truyền rằng, năm Ất Hợi (1815), làng Tam Tảo chuyển gỗ theo đường sông Thiên Đức (sông Đuống ngày nay) về để dựng đình, đến đoạn sông ở Xuân Dục thì mắc cạn, không thể đi được. Các già làng vào đình Xuân Dục lễ thần, sau đó được dân làng Xuân Dục ra giúp sức để đưa bè gồ ra giữa sông. Cảm tạ tấm lòng của dân làng Xuân Dục, làng Tam Tảo xin nhận làm anh em kết nghĩa. Từ đó, nhân dân hai làng đều tôn trọng gọi nhau bằng anh.

Suốt 2 thế kỷ qua, 2 làng vẫn luôn thực hiện các hoạt động nhằm gắn bó, vun đắp cho tình anh em đó.

Hiện nay ở làng Tam Tảo đã đặt tên đoạn đường từ Chợ Tam Tảo đi qua đình đến xóm Miễu là đường Xuân Phong, còn ở làng Xuân Dục cũng đã đặt tên đoạn đường qua đình làng là đường Phong Xuân.

Mặt khác, để tô điểm thêm cho tình anh em keo sơn gắn bó thì quần chúng nhân dân yêu văn thơ của 2 làng đã cùng nhau sáng tác tập thơ: Thắm tình Xuân – Phong, tập thơ đã được viết bổ sung nhiều lần (tính đến năm 2009 là tập thứ 3).

Hàng năm, mỗi khi đến dịp hội làng của Tam Tảo thì dân anh Xuân Dục ngoài việc cử các đoàn đại biểu, các cụ cao niên đến tham dự và chia vui không khí lễ hội với dân làng thì còn có các đoàn nghệ thuật của đoàn viên thanh niên thôn Xuân Dục từ Gia Lâm về Tam Tảo tham gia biểu diễn cùng với Chi Đoàn thanh niên thôn Tam Tảo. Hay mỗi khi trong Tam Tảo có giải bóng đá thiếu niên của thôn đều cố gắng mời dân anh Xuân Dục cử đội đại diện tham dự.

Ngày 22/09/2015 thôn Tam Tảo tổ chức đêm diễn nghệ thuật Kỷ niệm 200 năm kết chạ Phong Tảo – Xuân Dục. Về tham dự có các đồng chí lãnh đạo huyện Tiên Du, Phòng Văn hóa – Thông tin huyện, Trung tâm Văn hóa – Thể thao huyện, các đồng chí lãnh đạo xã, các vị chức sắc, các cụ hai giới và đông đảo nhân dân trong địa phương tham gia.

Thắm tình Xuân – Phong 2009: Trang bìa

Thắm tình Xuân – Phong 2009: Lời nói đầu

Thắm tình Xuân – Phong 2009: Ban biên soạn

Bản đồ xã Phú Lâm, huyện Tiên Du

Giao thông

Xã Phú Lâm là điểm đầu của đường tỉnh lộ 276 cũ (trước năm 2006 là tỉnh lộ 270) bắt đầu từ thôn Ân Phú rồi lần lượt chạy qua các thôn Giới Tế, Đông Phù, Tam Tảo rồi đến địa bàn thị trấn Lim. Đoạn đường này là mạch giao thông chính phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân và thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn xã và hầu hết các công trình công cộng quan trọng trong xã đều nằm trên tuyến đường này.

Năm 2010, Công đoàn Đoạn quản lý đường bộ tỉnh Bắc Ninh phát động cuộc thi Đoạn đường đẹp 2010. Đoạn tỉnh lộ 276 từ Km số 4 đến Km số 14 được Hạt Giao thông Tiên Sơn đăng ký tham dự cuộc thi. Trong đó đoạn từ xã Phú Lâm đi thị trấn Lim là Km 4 – Km 8. Mặc dù dự thi Đường đẹp nhưng sau một thời gian dài dự thi, đoạn đường vẫn chưa thực sự có chuyển biến nhiều, vẫn còn hiện tượng đường lầy lội, mặt đường sụt lún khiến cho việc đi lại của nhân dân khó khăn. Kết quả, đoạn đường này đã về cuối cùng trong những đoạn đường dự thi với một khoảng cách khá xa so với những đoạn đường đoạt giải.

Căn cứ theo bản Quy hoạch giao thông vận tải tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2010 đến 2020, tầm nhìn 2030 đã được Chủ tịch UBND tỉnh Trần Văn Túy ký phê duyệt tại Quyết định số 28/2011/QĐ-UBND ngày 24 tháng 02 năm 2011 thì tuyến tỉnh lộ 276 cũ sau khi được nâng cấp đảm bảo đủ tiêu chuẩn đường cấp kỹ thuật IV, 2 làn xe sau đó đã chuyển địa phương quản lý và xây dựng tuyến tỉnh lộ 276 mới với quy mô xây dựng: đạt cấp kỹ thuật I; hai chiều, mỗi chiều 4 làn xe, hai làn đường phụ song song, mặt cắt rộng 56m (5+5,5+1+15+3+15+1+5,5+5).

Lộ trình đoạn đi qua Phú Lâm: từ xã Trung Nghĩa, huyện Yên Phong vượt sông Ngũ Huyện Khê bằng cây cầu cùng tên sau đó đi vào khu vực cánh đồng thôn Ân Phú gặp TL 276 cũ tại Km số 2, tiếp theo đi vào khu vực cánh đồng ở phía Tây của xã qua các thôn Giới Tế, Đông Phù đến thôn Tam Tảo cắt đường Xuân Phong tại đoạn giữa xóm Miễu và đình Tam Tảo sau đó tiếp tục đi đến khu vực gần trường Tiểu học Phú Lâm 1 sẽ xây dựng nút giao đi Cụm công nghiệp Phú Lâm trước khi đi vào địa phận xã Nội Duệ. Tính đến hết năm 2018, cơ bản đoạn tuyến đi qua địa phận xã đã được xây dựng xong giai đoạn 1 (mặt cắt rộng 16m) và bắt đầu đưa vào sử dụng.

Ngoài ra, còn một số tuyến khác như tỉnh lộ 277B, tỉnh lộ 295C đã được quy hoạch xây mới trong tương lai cũng đi qua địa phận xã Phú Lâm.

Mặt khác, trong nội dung bản quy hoạch còn có đề cập đến việc dành quỹ đất để xây dựng cảng cạn ICD Bắc Ninh 2 tại khu vực giáp danh huyện Tiên Du và thành phố Bắc Ninh (Phú Lâm – Võ Cường), diện tích ước khoảng 30 ha để phục vụ cho sự phát triển của hoạt động logistics trên địa bàn tỉnh.

Xã Phú Lâm, huyện Tiên Du nhìn từ vệ tinh

Bản đồ vệ tinh xã Phú Lâm, huyện Tiên Du. (Satelite Map)

Địa điểm du lịch xã Phú Lâm

Với tiềm lực là có nhiều di tích lịch sử, văn hóa lại nằm trong vùng dân ca quan họ nên Phú Lâm cũng là một địa điểm du lịch hấp dẫn.

Từ giữa thập niên 1990, làng Tam Tảo bắt đầu là một làng du lịch nổi tiếng. Về với Tam Tảo, khi du khách dời xe của hãng du lịch sẽ được ngồi trên những chiếc “xe trâu” để đi từ đầu làng đến đình làng Tam Tảo. Ngôi đình cổ kính được xây dựng từ năm 1815 (năm Gia Long thứ 14) này sẽ là nơi chủ yếu dùng để tiếp đón du khách, tại nhà thủy đình của đình Tam Tảo du khách sẽ được thưởng thức những làn điệu quan họ mượt mà, đằm thắm lòng người của những liền anh liền chị nơi đây.

Ngoài ra, du khách sau khi thưởng thức quan họ có thể đi thăm một số ngôi nhà cổ của nhân dân trong làng để thấy hiểu thêm con người và cuộc sống của một làng quê đặc trưng ở vùng đồng bằng sông Hồng. Thời điểm đó, từ người già đến trẻ nhỏ ở làng Tam Tảo đã quá quen thuộc với những vị khách tây cao to, lưng đeo ba lô, tay cầm máy ảnh dạo bộ trong làng. Du khách đến với Tam Tảo có rất nhiều du khách quốc tế đến từ một số nước phương Tây như Cộng hòa Pháp, Vương quốc Bỉ, Thụy Sĩ, Cuba, Hoa Kỳ, Canada,…

Trong thập niên 2000, hoạt động du lịch tại Tam Tảo vẫn rất nhộn nhịp nhưng khoảng từ năm 2010 số lượng đoàn khách dần trở nên ít ỏi và thưa thớt so với trước đây. Hiện nay, du lịch Tam Tảo không còn là điểm nổi bật so với trước.